Vechten om het beste resultaat voor de doelgroep

Het was schrikken, die eerste keer dat ik las dat veel professionals in het publieke domein, hun speelruimte veel kleiner inschatten dan deze werkelijk is. En daardoor minder doen dan kan, waardoor de cliënt, patiënt, leerling, deelnemer of klant, niet het best mogelijke resultaat krijgt. In 2012 was dit de conclusie van project Frieslab in het rapport ‘Slimme oplossingen voor betere zorg’. Later volgden meer onderzoeken die tot dezelfde conclusie kwamen.

Wat is het geval? Het leeuwendeel van alle organisaties in het publieke domein zoekt het veilige midden op en laat daardoor speelruimte onbenut. Zij doen daardoor minder dan de wet- en regelgeving toelaat. De beperkingen die wetten en regels opleggen worden veelal overdreven en niet zelden wordt ver van grenzen weggebleven. Voor de zekerheid, voor de veiligheid, voor de eigen gemoedsrust én omdat we problemen en conflicten willen vermijden. Koste wat het kost. Deze conclusie komt telkens weer terug.

Voor mij was dat reden om ‘Rebel met een reden’ te schrijven, een boekje over en voor rebellerende professionals. Betrokken vakmensen die graag het goede willen doen voor hun doelgroep en in de dagelijkse praktijk ervaren dat dit niet kan. De oorzaken variëren van wet- en regelgeving die in de weg staat, gescheiden financieringsstromen, te krappe budgetten, het ontbreken van (doordacht) beleid en wat al niet meer. In 2022 was het onderwerp actueler dan ooit en besteedde ik hieraan volop aandacht in mijn boek ‘Werk samen!’. Hier stond de vraag centraal hoe rebelse of activistische professionals de krachten kunnen bundelen en samen activistische wegen kunnen bewandelen om tegen alle druk in toch te kunnen doen wat nodig is voor de doelgroep. Zonder compromissen!

Anno 2025 lopen veel professionals nog steeds, misschien wel méér dan ooit, aan tegen hindernissen die hen belemmeren om te doen wat nodig is. De vraag naar het ‘wat’ en ‘hoe’ van rebelse of activistische professionaliteit leeft volop. Ook al omdat in deze gepolariseerde tijd soms sterk, zeer sterk, wordt gereageerd op kritiek en afwijzing. “Nee” zeggen, kan grote gevolgen hebben voor “de dwarsligger”. Een goed gesprek, vragen naar de onderliggende beweegredenen, informeren naar datgene waar dan “ja” tegen wordt gezegd, komt er zelden van. Rebelse professionals worden meestal gezien als obstakels die zorgen voor ruis en gedoe en die de kracht en de motivatie van het team aantasten. Daar ga je niet mee in zee, die duw je weg.

Gelukkig zijn er organisaties die het ongemak voorbij gaan en hun activistische professionaliteit willen ontwikkelen om zo de eigen handelingsruimte te kunnen vergroten en meer of betere resultaten te kunnen boeken voor de cliënt, patiënt, leerling, deelnemer of klant. Weg van het veilige midden, naar de grenzen van wat kan en mag. En misschien soms ook wel een beetje er over heen om zo de grens op te rekken.

Zo ook deze zorgorganisatie in het zuiden van het land. Sectorhoofden en divisiemanager onderzoeken hoe activisme hen kan helpen. Tegen de negatieve klank in, die rebellie en activisme bij sommigen in de organisatie oproepen. En tegen de eigen twijfels in. “Nee zeggen” en “vechten” zijn immers stout. Het is vooral het besef dat degene die “nee” zegt tegen het één tegelijkertijd volmondig “ja” zegt tegen het ánder. Dat is de positieve aanjager van rebellie en activisme. Het gesprek hierover werkt verbindend. En dus worden de vervolgstappen gezet. Wat staat ons het meest in de weg om te doen wat nodig is? Hoe kunnen we onze handelingsruimte vergroten? Hoe helpt dat onze cliënten? Waar kan dat door samenwerking? Waar vraagt dat om een gevecht?

Jos van der Horst

20-06-2025