Een wereld van verschil

Instellingsterreinen. Ze staan op de mooiste plekken van ons land, aan de rand van steden en dorpen, omgeven door uitgestrekte velden en bossen. Ze hebben prachtige voorzieningen zoals zwembaden, eetcafés, theaters en allerhande sportvoorzieningen. Maar toch zouden ze te min zijn om in te wonen. Ze zouden mensen namelijk isoleren en buitensluiten en dit alles op grond van hun beperking.

Daarom zijn zulke instellingen de afgelopen decennia grotendeels opgedoekt en de mensen met een beperking die er woonden werden verleid of gedwongen om naar appartementen in een gewone (vinex)woonwijk te verhuizen. Dit alles onder de vlag van ’sociale inclusie’. De dominante uitleg van dit ideaal benadrukt dat mensen met een beperking gelijk zijn aan andere mensen en daarom ook hetzelfde nodig hebben als andere mensen: voor hen is een goed leven een ‘gewoon’ leven. Het betekent wonen in ‘gewone’ huizen, in ‘gewone’ buurten en ‘gewone’ wijken, waar begeleiders hen helpen een zo ‘gewoon’ mogelijk leven te leiden.

In dit boek betogen we dat met deze wending, weg van de inrichting, uit beeld is geraakt dat er ook andere waardevolle opvattingen over het goede leven van mensen met een verstandelijke beperking bestaan. Er zijn ouders, familieleden, professionals en bestuurders die betogen dat de samenleving te lawaaiig is voor mensen met een verstandelijke beperking, dat het tempo te hoog ligt en dat de ‘gewone’ mensen te onaardig zijn voor mensen met een beperking. Een goed leven voor mensen met een verstandelijke beperking vergt volgens hen geen ‘gewoon’ leven, maar het vraagt om rekening houden met ‘het verschil’ dat de beperking met zich meebrengt. Het vraagt volgens hen een aparte plaats, een apart leefritme, met aangepaste relaties en een eigen daginvulling. Op instellingsterreinen zou je die ideale samenleving gebaseerd op verschil kunnen inrichten.

Deze instellingsterreinen - die in tegenstelling tot veel andere landen in Nederland dus nog bestaan - zijn controversieel. Ze gaan namelijk regelrecht in tegen de dominante ideeën van het goede leven voor mensen met een beperking. Terreinen staan haaks op inclusie en dus slecht, zo klinkt het. Instellingsterreinen zijn bovendien door de sterke nadruk op sociale inclusie in de samenleving ook amper onderzocht. Want welke onderzoeker waagt zich aan het onderzoeken van plaatsen die in het huidige beleid worden verguisd?

Met dit boek, gebaseerd op ons onderzoek op zes Nederlandse instellingsterreinen, brengen we hier verandering in. Wij stappen letterlijk in de aangepaste werelden die de meeste instellingsterreinen zijn. We maken invoelbaar hoe het is om daar te leven, hoe het ritme en tempo is, hoe het klinkt en voelt om daar te wonen en we laten mensen met een beperking, ouders, familieleden, professionals en bestuurders aan het woord over het leven daar en hoe ze daar het goede leven willen vormgeven.